Ziya Gökalp (Diyarbakır, 23 Mart 1876 - 25 Ekim 1924): Sosyolog, fikir adamı, şair ve yazar. Diyarbakır Askerî Rüşdiyesini bitirdi (1890). Diyarbakır İdedisinde ve İstanbul Mülkiye Baytar Mektebinde okudu. Genç yaşta Arapça, Farsça, Fransızca öğrendi. Batı felsefesiyle tanışıp yoğun bir okuma dönemi geçirdi. İstanbulda kendisini siyasi hayatın içinde buldu. Tutuklandı, Diyarbakırda ikamete mecbur tutuldu. Jön Türk hareketiyle bağlantı kuran Ziya Gökalp, 1908de İttihat ve Terakki Cemiyetinin Diyarbakır Şubesini kurdu. Diyarbakır Maarif Müdürlüğü, Selanik Sultanisi Sosyoloji öğretmenliği gibi görevlerde bulundu. Burada Genç Kalemler dergisini yayınlayanlar arasında yer aldı. Halk Doğru, İslâm Mecmuası ve Yeni Mecmuada yazılar yayımladı. Dârülfünûnda Sosyoloji Müderrisliğine getirildi (1913-1919). 1919-1921 yıllarını Maltada sürgün olarak geçirdi. 1921de İstanbula döndü ve oradan Diyarbakıra geçti. Küçük Mecmuayı çıkardı, Kurtuluş Savaşını desteleyen çalışmalar yaptı. Yazı ve kitaplarıyla yeni Türk devletinin oluşmasına, kültür politikaları geliştirilmesine katkıda bulundu. 1923te Ankaraya gitti, önce Telif ve Tercüme Heyeti Başkanı, sonra da Diyarbakır Milletvekili oldu. Kısa bir süre sonra rahatsızlanarak ölen Ziya Gökalpın bazı şiirleri ve fikir eserleri sağlığında kitaplaşmış, sonraki yıllarda ise birkaç toplu eserler girişimiyle birçok kitabı yayımlanmış, bunlardan bazıları ise değişik zamanlarda tekrar tekrar basılmıştır. En ünlü kitapları: Türkleşmek, İslâmlaşmak, Muâsırlaşmak (1918), Türk Töresi (1923), Türkçülüğün Esasları (1923), Türk Medeniyeti Tarihi (1925).